Florence Nightingale, de oermoeder en grondlegger van de moderne verpleegkunde

Florence werd in Italië geboren in een welgestelde Britse familie. In die tijd was het niet gebruikelijk dat een ‘dame van stand’ een beroep uitoefende en al helemaal niet in de ziekenverpleging. Toch verzette zij zich tegen deze traditie en groeide uit tot een zeer succesvolle verpleegkundige, sociaal hervormer, statistica, mystica en auteur. Na een rondreis in 1850 door Europa komt Florence in aanraking met de zorgopleiding voor protestantse zusters-diaconessen in het Duitse Kaiserswerth. Na haar terugkeer in Groot-Brittannië gaat Florence meteen aan de slag als verpleegster in een ziekenhuis in London.

"Ik ben "maar" verpleegkundige" is een bekende uitspraak van Florence. De huidige pandemie drukt de wereldbevolking nog maar eens met de feiten op de neus dat niemand zomaar een verpleegkundige is, en hoe sterk de samenleving afhankelijk is van een goed zorgsysteem.

In 1854 wordt Florence vanwege haar ruime ervaring door de Britse regering aangesteld om als hoofd van een aantal verpleegsters hulp te bieden aan Britse soldaten aan de frontlinie van de Krimoorlog. In een militair ziekenhuis in het huidige Istanbul weet ze de medische behandeling van gewonde soldaten en de hygiëne in het hospitaal te verbeteren. Door haar nachtelijke rondgang in de ziekenboeg is het iconische beeld van de ‘dame met de lamp’ ontstaan. Op het £10 bankbiljet stond tussen 1975 en 1992 de beruchte scene afgebeeld die symbool staat voor de zichzelf wegcijferende zuster die verpleegt, maar die gebeurtenis wordt door historici in twijfel getrokken. Overigens zijn fysieke nachtelijke rondgangen met de hedendaagse zorgtechnologie overbodig.

Haar ervaringen in de Krimoorlog gebruikt ze om aandacht te vragen voor een betere verpleegkundige opleiding, meer aandacht voor hygiëne en een herstructurering van de hospitaalarchitectuur met afzonderlijke ‘afdelingen’ ter verkleining van het besmettingsgevaar. In dat opzicht was Florence een echte pionier. Vandaag staat hygiëne nog steeds centraal in het lesprogramma van zorgmedewerkers. Ook in de coronatijd zijn handen wassen en desinfecteren belangrijke gedragsregels om verdere verspreiding van het virus af te remmen.

Wat minder mensen weten over Florence is dat zij naast een visionair verpleegkundige ook een briljante statistica is. Haar analytisch vermogen brengt nieuwe feiten aan het licht. Zo overlijden de meeste oorlogsslachtoffers tijdens de Krimoorlog niet aan oorlogsverwondingen maar aan ‘vermijdbare ziektes’. Met ‘vermijdbare ziektes’ doelt Florence met name op de slechte hygiëne waardoor infecties de grootste doodsoorzaak was in plaats van schotwonden. Om haar bevindingen kracht bij te zetten, maakte zij de verzamelde data visueel in de allereerste gedocumenteerde taartdiagram (zie onderstaande afbeelding). Haar indrukwekkende staat van dienst als data-analyticus leverde haar in 1859 als eerste vrouw het lidmaatschap van de Britse Royal Statistical Society op.

De management informatie in het zorgplatform Sonevo maakt ook gebruik van data-analyse. De data wordt automatisch verzameld uit de zorgdomotica-oplossingen zonder inbreuk te maken op de privacy van zorgcliënten.

Om haar visie met zoveel mogelijk mensen te delen, publiceert Florence in 1859 “Notes on Nursing”. Hierin geeft zij voor het eerst een overzicht van wat goede verpleegkundige zorg volgens haar inhoudt. Fundamenteel aan goede verpleegkundige zorg is volgens haar nauwkeurige observatie. Florence unieke visie om patiënten vroegtijdig en eerlijk te informeren met een hoog empathisch vermogen was baanbrekend. In het boek besteed zij een heel hoofdstuk aandacht aan gedragscodes voor het omgaan met een patiënt. Tegenwoordig noemen we dat psychosociale zorg. Florence behandelde zieken met uitgebreide kennis en empathische zorg.

Florence was haar tijd ver vooruit. In een mannenwereld was zij de pionier door kritisch te denken over de gezondheidszorg. Haar eerder genoemde bescheiden quote "ik ben "maar" verpleegkundige" moeten we verbannen omdat dit de beroepstrots en waardering voor verpleegkundigen geen recht doet. We moeten niet alleen op de Internationale Dag van de Verpleegkundigen erkenning tonen voor iedereen die werkt in zorgsector. Aan alle zorgmedewerkers: “bedankt voor jullie inzet, kracht en zorg.”